ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

ΤΑ ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΑ ΔΕΝΤΡΑ ΤΟΥ ΒΑΛΤΙΝΟΥ

(1850 - 2005)

«Πάτησα στους ώμους των προγόνων μου κι έτσι μπόρεσα να δω πιο πέρα από τα τείχη του καιρού μου». Α. Αϊνστάιν.
Με τη φράση του πιο έξυπνου ανθρώπου πάνω στη γη, του Αλμπέρτο Αϊνστάιν, που επισημαίνει εύστοχα την αξία και τον θησαυρό που κρύβονται στον προγονικό κόσμο, νομίζω ότι ταιριάζει απόλυτα για να ξεκινήσει κανείς μια εισαγωγή αναφερόμενος στην καταγραφή των γενεαλογικών δέντρων ενός τόπου.

Η προσπάθεια αυτή είναι ένα ταξίδι στο παρελθόν, μια περιπλάνηση στον κόσμο του χθες με στόχο την καταγραφή διάφορων στοιχείων που αποτυπώνουν ανάγλυφα τη φυσιογνωμία ενός λαού που έζησε και ζει σε έναν συγκεκριμένο τόπο, στο Βαλτινό.

Με τις ραγδαίες επιστημονικές εξελίξεις στη γενετική και τις νέες εφαρμογές της τεχνολογίας DNA η εργασία αυτή μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο έρευνας και μελέτης με ανύποπτα και σημαντικά αποτελέσματα.
Η μελέτη του DNA για την ιχνηλάτηση διαφόρων στοιχείων της ανθρώπινης ύπαρξης επιτρέπει πλέον να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση γεγονότων που συνέβησαν παλαιότερα.

Το χρωμόσωμα Υ, που χαρακτηρίζει τους άνδρες περιέχει αλληλουχίες του γενετικού υλικού (του DNA) οι οποίες αν δεν συμβεί μετάλλαξη κληροδοτούνται αμετάβλητες από τον πατέρα στο γιό, από γενιά σε γενιά, δημιουργώντας έτσι πατρικές γραμμές που μπορούν να αναλυθούν για να βρεθεί από πού προέρχονται.
Από επιστημονικές έρευνες έχει διαπιστωθεί πως οι μεταλλάξεις συμβαίνουν άλλες κάθε 7000 χρόνια και άλλες κάθε 500 χρόνια.

Όταν μια συγκεκριμένη μετάλλαξη βρεθεί σε διαφορετικούς άντρες, οι οποίοι θεωρητικώς δεν έχουν καμιά συγγένεια μεταξύ τους, τότε οι άντρες αυτοί ανήκουν στην ίδια «απλοομάδα του χρωμοσώματος Υ»,και αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι εν λόγω άντρες μοιράζονται έναν κοινό προ, προ, προ… προπάππο.
Πέρα από το DNA που κληρονομούν από τον πατέρα τους, οι άντρες διαθέτουν DNA που κληρονομείται και από τους δύο γονείς, καθώς και μια τρίτη κατηγορία η οποία κληρονομείται μόνο από τη μητέρα και είναι το «μιτοχονδριακό DNA».
Βάση αυτών των μεταλλάξεων, οι άνδρες χωρίζονται σε απλοτύπους ή σε μιτοχονδριακές απλοομάδες, δηλαδή σε ομάδες με μια κοινή προ, προ, προ… προγιαγιά.

Μπορεί όλα αυτά σήμερα να φαντάζουν εξωπραγματικά και επιστημονικές θεωρίες, όμως μπορεί και να είμαστε σε απόσταση αναπνοής από μια τέτοια τεχνολογική εφαρμογή. Όπως και να έχει το θέμα, η γενεαλογική καταγραφή των κατοίκων του χωριού μας έχει την δική της αξία, την οποία θα έχουν στη διάθεσή τους οι επιστημονικές κοινότητες και οι ιστορικοί του μέλλοντος.

(Ιστορικό πλαίσιο)Τήρηση ληξιαρχείων

Λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνικοοικονομική και δημοσιονομική κατάσταση της χώρας μας κατά την περίοδο των δύσκολων χρόνων της Τουρκοκρατίας, της κατοχής κλπ, όπου η οργάνωση του κράτους ήταν υποτυπώδης, και ελάχιστα στοιχεία αρχείων τηρούνταν, οι πηγές άντλησης σχετικών στοιχείων ήταν ελάχιστες.

Η καταγραφή της ηλικίας των γιαγιάδων και των παππούδων μας ήταν, στις περισσότερες περιπτώσεις, κατά προσέγγιση. Το ληξιαρχείο της εποχής τους ήταν οι ανορθόγραφες σημειώσεις των γεννήσεων πίσω από τα εικονίσματα του σπιτιού.

Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος μετά τον τουρκικό ζυγό προσπάθησε να καταγράψει, με τα μέσα της εποχής (σε κάθε δήμο, ένα βιβλίο διαιρεμένο στα τρία ή τρία ξεχωριστά βιβλία), τις σημαντικότερες στιγμές στη ζωή όλων των Ελλήνων: τη γέννηση, το γάμο, τον θάνατό τους.

Με τον πρώτο νόμο του1836 του Ελληνικού κράτους που έλεγε κατά γράμμα «Έκαστος δήμαρχος θέλει κρατεί βιβλία εις τα οποία θέλει καταγράφει τις γεννήσεις, τους γάμους και τας αποβιώσεις, όσας γίνουν εις τον δήμον του, και θέλει δέχεσθαι τας περί τούτου δηλοποιήσεις.» οι κάτοικοι άρχισαν να περνούν από το ληξιαρχείο της κοινότητας ή του Δήμου τους και να δηλώνουν τις σημαντικές ημερομηνίες της ζωής τους.

Όμως τίποτα από όλα αυτά δεν έγιναν ομαλά. Δεν ήταν καθόλου εύκολο να συνεννοηθούν δήμαρχοι, δημότες αλλά και εκκλησία, η οποία διεκδικούσε για τον εαυτό της το δικαίωμα της τήρησης των αντίστοιχων αρχείων.

Με την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τον τουρκικό ζυγό, το 1881 άρχισε και η διοικητική οργάνωση της περιοχής, καθώς και κάποια υποτυπώδη καταγραφή ληξιαρχικών πράξεων.

Η κοινότητα Βαλτινού, καθώς και η εκκλησία προσπάθησαν να καταγράψουν με τα μέσα της εποχής σε βιβλία τις σημαντικές στιγμές της ζωής όλων των κατοίκων. Δυστυχώς όμως το 1938 μια πυρκαγιά στο δημοτικό σχολείο Βαλτινού όπου τηρούνταν τα βιβλία της κοινότητας κατέστρεψε σχεδόν όλο το αρχείο του Ληξιαρχείου.

Έτσι ο υλικό και τα στοιχεία των γενεαλογικών δένδρων του Βαλτινού αντλήθηκαν από τα διασωζόμενα βιβλία της εκκλησίας Αγίου Αθανασίου Βαλτινού, το πρωτόκολλο γάμων, τα Βιβλία Θανάτων, το νέο βιβλίο ληξιαρχείου της κοινότητας Βαλτινού καθώς και από τα διάφορα παραρτήματα εκλογικών καταλόγων χρονολογούμενα από το 1928.

Γι΄ αυτό το λόγω η έρευνα στα αρχεία που βρέθηκαν υπήρξε εξαιρετικά δύσκολη και σε ορισμένες περιπτώσεις τα στοιχεία αντλήθηκαν από προφορικές μαρτυρίες γερόντων του χωριού.

Η γενεαλογική καταγραφή των οικογενειών που έζησαν στο χωριό Βαλτινό αφορά τη χρονική περίοδο 1850 έως το 2005. Ξεκινώντας από την γενεαλογική ρίζα, του γενάρχη και καταλήγοντας στους τελευταίους κλώνους του 2005, γίνεται μια γενεαλογική καταγραφή περίπου έξι γενεών.

Με τον όρο «γενάρχης» για κάθε οικογένεια εννοούμε τον τελευταίο πρόγονο, για τον οποίο βρέθηκαν γραπτές αναφορές στο ονόματά του, είτε στα διάφορα βιβλία, ή έγγραφα της κοινότητας, είτε σε άλλες γραπτές πηγές, κατά την έρευνά μας.

Οφείλουμε επίσης να διευκρινίσουμε ότι τις φωτογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν στην εργασία αυτή μας τις εμπιστεύτηκαν οι συγχωριανοί μας. Στα πρόσωπα που δεν υπάρχουν φωτογραφίες, ή δεν βρέθηκαν ή δεν υπήρχαν καθόλου φωτογραφίες ή δεν κατέστει δυνατό να τις έχουμε διαθέσιμες.

Πάντως, η προσπάθεια αυτή είναι ένα ταξίδι στο παρελθόν, μια περιπλάνηση στον κόσμο του χθες με στόχο την καταγραφή διαφόρων στοιχείων που αποτυπώνουν ανάγλυφα την φυσιογνωμία, και την ανθρωπογεωγραφία ενός λαού που έζησε και ζει σε έναν συγκεκριμένο τόπο, το Βαλτινό.

Είναι μια ευκαιρία να λοξοκοιτάξουμε πίσω στο παρελθόν του χωριού με οδηγό μας τα βήματα των ανθρώπων που ζούσαν τότε εκεί.

Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω και να αφιερώσω αυτό το έργο σε όλους τους συγχωριανούς μας που μας εμπιστεύτηκαν το φωτογραφικό υλικό και μας παρείχαν κάθε χρήσιμη βοήθεια για την ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας.

Δημήτρης Τσιγάρας.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Η οικογένεια αποτελεί το πρωταρχικό κοινωνικό κύτταρο στην ιστορία του ανθρώπου.
Με τον όρο οικογένεια εννοούμε μια ομάδα ανθρώπων που συνδέονται μεταξύ τους με συγγένεια αίματος (γονείς, παιδιά, παππούδες) και αγχιστείας (σύζυγοι), που ζουν κάτω από την ίδια στέγη, έχουν κοινούς οικονομικούς πόρους, λίγο πολύ κοινό τρόπο ζωής, και ως ένα σημείο διαμορφώνουν κοινές αντιλήψεις για το γενικότερο κοινωνικό περιβάλλον όπου ζουν και κινούνται.
Μέσα στην οικογένεια οι άνθρωποι ανέπτυξαν όλους τους κοινωνικούς θεσμούς (νόμους, ήθη, έθιμα, θρησκεία).
Η οικογένεια επίσης, αποτέλεσε την πρωταρχική και την πιο απλή ομάδα από την οποία προέκυψαν όλες οι άλλες ανθρώπινες, ομάδες (λαός, φυλή, έθνος κλπ.).
Και το σπουδαιότερο είναι ότι στην οικογένεια διαμορφώνεται ο ψυχικός κόσμος των νέων ανθρώπων, γιατί μέσα σε αυτήν το παιδί παίρνει τα πρώτα σπέρματα του καλού και του κακού και διαμορφώνει βαθιά τον χαρακτήρα του.
Ο σκοπός της οικογένειας είναι η δημιουργία ενός υγιούς και ηθικού περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο θα ζήσουν ευτυχισμένα τα μέλη της, και τα παιδιά θα αναπτυχθούν σωματικά και πνευματικά, θα καλλιεργηθούν ψυχικά, θα διαμορφώσουν προσωπικότητα και θα γίνουν ικανά να δημιουργήσουν μια καλύτερη οικογένεια, μια καλύτερη κοινωνία, ένα καλύτερο αύριο.
Η αποστολή της οικογένειας είναι να εκπληρώνει σκοπούς βιολογικούς, συναισθηματικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς.
Η δημιουργία της οικογένειας χάνεται στα βάθη της προϊστορίας, όπως χάνεται και η μορφή που είχε στα παλιά εκείνα χρόνια.
Κατά την Ελληνική μυθολογία, ιδρυτής της οικογένειας στην Ελλάδα θεωρείται ο Κέκροπας. Αυτός πρώτος, στην Αττική, έκανε τα ζευγάρια ανδρόγυνα και από τότε τα παιδιά άρχισαν να παίρνουν το όνομα του πατέρα.
Ο θεσμός της οικογένειας, όπως όλοι οι κοινωνικοί θεσμοί, για να πάρει τη σημερινή μορφή πέρασε από πολλά στάδια εξέλιξης, ακολουθώντας την κατά τόπους εκπολιτιστική εξέλιξη του ανθρώπου.
Οι παράγοντες που επέδρασαν στην εξέλιξη της οικογένειας είναι το φυσικό περιβάλλον, οι ασχολίες των κατοίκων και ο πολιτισμός τους.
Την χρονική περίοδο 1850 – 2005, όπου γίνεται η γενεαλογική καταγραφή των κατοίκων του χωριού Βαλτινού, η οικογένεια ήταν πατριαρχική και είχε τα εξής γενικά χαρακτηριστικά.
Η οικογένεια ήταν πολυάριθμη και τα μέλη της συγκατοικούσαν σε σύρτες (σαρτάρες), σε καλύβες (πλεχτοβέργια), σε πλήνθινα σπίτια, και αργότερα σε σπίτια με τη σημερινή οικοδομική μορφή.
Αρχηγός της οικογένειας ήταν ο πατέρας ο οποίος κυβερνούσε την οικογένειά του δεσποτικά. Η μητέρα περιοριζόταν στην διεύθυνση του σπιτιού, στην ανατροφή των παιδιών και στις γεωργικές εργασίες. Όφειλε όμως, απόλυτη υπακοή στον σύζυγό της.
Βέβαια, υπακοή στις προσταγές του πατέρα όφειλαν όλα τα μέλη της οικογένειας και εργάζονταν κάτω από την επίβλεψη και τη καθοδήγησή του για την κάλυψη των αναγκών της οικογένειας.
Το σπίτι, κατά την περίοδο αυτή αποτελούσε το οικονομικό κέντρο της οικογένειας. Εκεί η οικογένεια ύφαινε και έραβε τα ρούχα της, παρασκεύαζε τις τροφές της κλπ.
Σιγά σιγά όμως άλλαξαν οι συνθήκες της ζωής και μαζί ο τρόπος ζωής της οικογένειας. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης συντέλεσαν στην αλλαγή της μορφής της οικογένειας. Τα μέλη της οικογένειας έπαυσαν πια να εργάζονται συγκεντρωμένα κάτω από την επίβλεψη του πατέρα. Κάθε εργαζόμενος απόχτησε τα ατομικά του έσοδα και η γυναίκα έπαυσε να στηρίζει τη λύση του οικονομικού της προβλήματος και της αποκατάστασης της στον άνδρα.

ΤΟ ΕΠΩΝΥΜΟ

Το επώνυμο ή επίθετο δηλώνει την οικογένεια από την οποία κατάγεται κάποιος. Με αυτό ξεχωρίζονται οι άνθρωποι που έχουν όμοιο το μικρό τους όνομα.
Το επώνυμο αποτελεί για τον άνθρωπο το πλέον μόνιμο περιουσιακό στοιχείο, διότι όλα τα στοιχεία τα οποία αποτελούν το σύνολο της περιουσίας του ανθρώπου πάνω στη γη υπόκεινται πάντοτε στη φθορά, ενώ το όνομα, (το επώνυμο) σαν άϋλο και πνευματικό που είναι παραμένει άφθαρτο.
Τα επώνυμα όλων των κατοίκων του Βαλτινού καταγράφηκαν στους επίσημους καταλόγους του Υπουργείου Εσωτερικών κατά την απογραφή του 1881.
Ύστερα από μια δύσκολη και επίπονη ερευνητική εργασία πάνω στην ονοματολογία και την καταγωγή των προγονικών οικογενειών του χωριού Βαλτινού, αποφαίνεται πως άλλα προέρχονται από τα βαπτιστικά ονόματα, άλλα μαρτυρούν την καταγωγή τους, άλλα έχουν κληρονομηθεί από τα επαγγέλματά τους και άλλα προήλθαν από τα παρατσούκλια που χρησιμοποιούσαν.
Κατά την έρευνα μας βρέθηκαν και καταγράφηκαν 83 επώνυμα οικογενειών, που έζησαν και ζούνε μέχρι σήμερα. Ορισμένα από τα επώνυμα σήμερα δεν υπάρχουν, χάθηκαν στο διάβα των αιώνων, είτε διότι διακόπηκε η γενεαλογική τους συνέχεια, είτε διότι μετανάστευσαν σε άλλα μέρη.

Εκλογικός Κατάλογος του Βαλτινού του έτους 1882

Ένα σημαντικό ντοκουμέντο για την γενεαλογική έρευνα του Βαλτινού.

Πρόκειται για ένα έγγραφο ντοκουμέντο του 1882, δύο σελίδων, στο οποίο αναγράφονται τα ονόματα, τα επώνυμα, τα πατρώνυμα, η ηλικία και το επάγγελμα (όλοι αγρότες), 50 εκλογέων, κατοίκων του Βαλτινού, εκείνης της εποχής.

Σύμφωνα με τον εκλογικό κατάλογο αποφαίνονται και τεκμηριώνονται σημαντικά γενεαλογικά στοιχεία (Ανθρωπογεωγραφίας, ονοματολογίας, γενεαλογικές ρίζες κλπ) των οικογενειών που κατοικούσαν τότε στο Βαλτινό.

Σύμφωνα με τον κατάλογο, λοιπόν  και σε σχέση με την σημερινή κατάσταση των επωνύμων του Βαλτινού αποφαίνεται πως ορισμένα από τα επώνυμα χάθηκαν στο διάβα του χρόνου, ή υπέστησαν μεταβολές, όπως τα: (Αργυρός, Γύφτος, Κόρδας, Μουντσιάρας, Μουντσιάκος, Μπαρμπίτης, Πέτας, Σιμής, Τα(σιό)νας  και Τ(ου)ρβος).

Άλλα μετεξελίχθησαν όπως τα: (Άγγελος σε Αγγελής και Παπακώστας, Βότσης σε Βότσιος, Βαγγελάκος σε Βαγγελός).

Άλλα μετοίκισαν σε διπλανά χωριά όπως τα: (Γαλάνης, Καραθάνος, Λιούλιος, Λαφουστέργιος, Μαλακασιώτης, Τάκος). Και άλλα παρέμειναν ακριβώς όπως ήταν: (Γκαβουκώστας, Καλιβιώτης, Κλιάκος, Μπαρούτας, Μαγκάτος, Ρούσης, Στάθης, Σταμούλης, Χασιώτης).

Παρουσιάζουμε παρακάτω τον εκλογικό κατάλογο του Βαλτινού:

Επώνυμο                 όνομα             όνομα πατρός           ηλικία

Α

Αργυρός                Χρήστος              Γιαννούλης                 55

Αργυρός                Δημήτριος           Χρίστος                       25

Άγγελος                Χρήστος              Παπακώστας               23

Β

Βότσης                 Αθανάσιος            Στέργιος                     29

Βότσης                 Δημήτριος            Στέργιος                     27

Βότσης                 Γεώργιος              Στέργιος                     36

Βαγγελάκος          Χρήστος               Γιάννης                      39

Βαγγελάκος          Βαγγέλης              Γιάννης                      34

Γ

Γαλάνης                Αναστάσιος          Παναγιώτης               39

Γκαβουκώστας     Ιωάννης                Κωνσταντίνος           26

Γύφτος                  Νικόλαος              Βάιος                         41

Γύφτος                  Βάιος                    Γεωργούλας               51

Γύφτος                  Λιακαβάκης          Βάιος                         35

Γύφτος                  Γεώργιος               Βάιος                         39

Γύφτος                  Κωνσταντίνος       Βάιος                         29

Κ

Καραθάνος           Δημήτριος            Αθανάσιος                  43

Καλυβγιώτης        Κωνσταντίνος       Γεώργιος                    36

Κλιάκος               Κωνσταντίνος      Αθανάσιος                   41

Καραθάνος           Γιάννης                Αθανάσιος                  57

Καραθάνος           Αντώνιος              Αθανάσιος                 24

Κόρδας                Αθανάσιος            Χρήστος                      39

Λ

Λιούλιος               Δημήτριος            Βάιος                          30

Λαφουστέργιος    Κώνστας               Στέργιος                     60

Λαφουστέργιος    Αχιλλεύς              Κωνσταντίνος             36

Μ

Μπαρούτας           Νικόλαος              Γούλας                      46

Μαλακασιώτης     Ιωάννης               Στέργιος                     41

Μπαρούτας           Βαγγέλης             Βασίλειος                   43

Μπαρούτας           Δημήτριος            Γούλας                      39

Μπαρούτας           Δημήτριος           Βασίλειος                   35

Μουντσιάρας        Γιώργος               Στέριος                       24

Μουτσιάκος          Αθανάσιος           Λάμπρος                    25

Μουτσιάκος          Δημήτριος           Λάμπρος                     29

Μαγκάτος             Νικόλαος             Αλέξιος                      33

Μαγκάτος             Νικόλαος             Στέριος                       26

Μπαρμπίτης          Αθανάσιος           Πέτρος                       36

Μπαρμπίτης          Πέτρος                 Ανδρέας                     39

Μπαρμπίτης          Στέριος                Αθανάσιος                  61

Π

Πέτας                   Δημήτριος            Νικόλαος                    29

Ρ

Ρούσης                 Γεώργιος              Αθανάσιος                 43

Σ

Στάθης                 Αποστόλης            Νικόλαος                  30

Στάθης                 Δημήτριος             Νικόλαος                  23

Σταμούλης           Δημήτριος             Θεόδωρος                 25

Σταμούλης           Θεόδωρος             Σταμούλης                76

Σταμούλης           Ιωάννης                 Στέφανος                  26

Σιμής                    Αδάμος                  Ιωάννης                    55

Σταμούλης           Κωνσταντίνος        Στέφανος                 22

Τ

Τάκος                 Κωνσταντίνος          Δημήτριος                23

Τα(σιό)νας          Χρήστος                  Βασίλειος                 33

Τ(ου)ρβος           Βασίλειος                Γεώργιος                  41

Χ

Χασιώτης            Γιαννούλας             Ζιώγας                      46